Als ik jou dit in het wilde weg zou vragen dan zou je me ietwat verbouwereerd en al wenkbrauw-fronsend aankijken en denken ‘Wat bedoelt hij met die vraag?’. Vervolgens zou je misschien, nog even verbouwereerd, snel je lichaam scannen om te bespeuren of je ergens een pijntje zou voelen. Ondertussen zou ik even genieten van je grappige wat-moet-die-gast-nou-met-me gezicht. Maar waarop ik zou doelen zijn de pijnlijke momenten die je in je verleden hebt meegemaakt en die je deels gevormd hebben zoals je nu bent. Weet jij hoeveel pijn je hebt en hoe je er mee omgaat? Ik wil een aantal voorbeelden geven van pijn uit mijn eigen ervaring. Het zijn voorbeelden die je misschien wel herkent, maar die je misschien niet zo snel zou zien als pijn.
Pijn door eigen belang?
Na de middelbare school ging ik direct verder studeren. Ik wist nog niet precies wie ik was en wat ik wilde worden, maar dat ik een diploma nodig had om van m’n leven iets te kunnen maken was me al wel stevig ingepeperd. Als ik m’n diploma eerst maar heb dan gaat daarna alles van een leien dakje, zo dacht ik. Best wel naïef toch? Misschien wel herkenbaar? Wat me echter niet werd geleerd op school was dat de ‘volwassen’ zakelijke wereld een jungle was waarbij je geconfronteerd zou worden met allerlei machten, belangen, ‘spelletjes’ en pijn. Een jungle met roofdieren en prooien. Ik leerde al heel snel wie de machthebbers waren en welke tactieken ze gebruikten om anderen te onderdrukken. Ik leerde ook al snel welke spelletjes er werden gespeeld en dat deze spelletjes onrechtvaardig waren en mensen pijn bezorgden. Ik leerde dat degenen die hun geweten het beste konden uitschakelen, het beste in staat waren om de macht (ten koste van anderen) naar zich toe te trekken. Mensen met pijn doen anderen pijn.
Pijn door humor?
Toen ik al wat ouder werd ging ik op tv (je weet wel voor Netflix en YouTube) kijken naar bekende cabaretiers. Mensen die hun geld verdienen door anderen aan het lachen te maken. Ik kon altijd soort van gehypnotiseerd kijken naar hoe ze de ene grap aan de andere grap konden brijen. Nou goed, af en toe een vloek en vooral spotten met het christelijke geloof, maar ja dat boeide me toen nog niet zo. Daar moet je ook tegen kunnen en de meeste christenen zijn toch hypocriet zo troostte ik mezelf. Maar toen ik steeds meer had gezien begon ik een patroon te herkennen: 1. De humor moest steeds cynischer om nog de gewenste impact te hebben op het publiek. Dat wil zeggen dat er iemand beschadigd moet worden om de rest te laten lachen. 2. De humor werd steeds meer politiek gekleurd. Dit omdat de cabaretiers merkten dat ze een bepaalde populaire status kregen en daardoor macht. 3. Niets is waardevol. Alles wat waarde heeft moet belachelijk gemaakt worden. Onder het mom van het verdedigen van het vrije woord en een tovermiddel om taboes te doorbreken werd elkaar belachelijk maken steeds meer de norm. De verborgen boodschap: wanneer jij eindelijk de moed hebt verzameld om iets in je leven waardevol te gaan vinden, dan gaan we je belachelijk maken en daarmee buitensluiten. Mensen met pijn doen anderen pijn.
Pijn door wetenschap?
Ik merkte dat ik steeds meer geïnteresseerd begon te raken in wetenschap. Niet meer afhankelijk van al die zelfbedachte zogenaamde wijsheden. Geen eindeloze welles-nietes-discussies, maar gewoon even googelen en poef… feiten op tafel, voor iedereen duidelijk. Zo helpen we de conflicten de wereld uit. Pijnlijk genoeg kwam ik ook hier weer tot de ontdekking dat mensen de objectieve status van wetenschap heel gemakkelijk kunnen misbruiken om hun eigen gelijk te halen en de gegevens zo te verdraaien dat boven onder is en onder boven. Sommige mensen denken met de wetenschap in hun hand dat ze zelf de waarheid in pacht hebben, waardoor een gelijkwaardig en respectvol gesprek al niet eens meer mogelijk is. Om het eigen gelijk te halen is het een spel en een kunst geworden om andere mensen pijn te doen zonder dat die ander durft te erkennen dat je hem pijn hebt gedaan. Mensen met pijn doen anderen pijn.
Deze voorbeelden hebben in eerste instantie betrekking op mij. Het zegt voor een deel iets over mij als persoon, over mijn waardes en mijn kwetsbaarheden. Bedenk dat niet iedereen door heeft dat ze iemand anders pijn doen. Niemand ziet zichzelf namelijk als aanvaller, iedereen ziet zichzelf als verdediger.Ze hebben in hun ogen het recht om over jouw grenzen te gaan, omdat wat ze verdedigen belangrijker is dan jij. Ik moet dit wel doen anders verlies ik…
Onverzorgde pijn geeft
ontsteking
Misschien herken je een deel van jezelf in de genoemde voorbeelden of kun je zelf met andere voorbeelden komen. Het punt is: we ontvangen allemaal pijn en we dragen het vaak heel lang met ons mee. En hoewel het best moeilijk is om onze pijn onder ogen te zien, is het negeren van pijn zeker geen goede optie. Net doen alsof jou iets niet raakt, betekent niet dat iets jou niet raakt. Wanneer je de ‘wond’ van de pijn geen aandacht geeft en erbij wegkijkt dan gaat hij ‘ontsteken’. Er ontstaat dan een soort domino-effect. Eerst zorgt het ontkennen van je pijn voor een lichte, sluimerende onrust (haast niet voelbaar). Als dit langer blijft zitten en er komt meer pijn bij (want je blijft wegkijken), dan raak je vanbinnen langzaam gekwetst, verbitterd en uiteindelijk jaloers en wraaklustig. Als je de pijn niet onder ogen wilt zien, dan is de kans groot dat je de gevolgen ervan ook niet wilt zien en ook niet wilt voelen. Dus deze gevoelens moeten nu ook worden onderdrukt. De spanning bouwt zich daardoor van binnen steeds verder op. Deze spanning ga je uiteindelijk uiten op je omgeving (vooral degenen die dichtbij zijn). Je denkt namelijk dat zij de oorzaak zijn van jouw spanning, want wat zou het anders kunnen zijn? Mensen met pijn doen anderen pijn.
Verkeerde pleisters
Als het je niet lukt (bijvoorbeeld door angst) om je pijlen af te schieten op je omgeving kun je ook gaan schieten op jezelf. Je wordt dan boos op je zelf, je voelt je schuldig en je gaat jezelf pijn doen. Als het ware word je je eigen beul. Dit is een geweldige manier om langzaam maar zeker lichamelijke en psychische klachten en depressieve gevoelens te ontwikkelen. Je kunt er ook nog voor kiezen om je pijn weg te poetsen, te sporten, te eten, te werken, te drinken, te roken, te feesten, te reizen, te trouwen, te bevredigen enzovoort. Alleen gaat de pijn daarmee niet weg. Je krijgt alleen een tijdelijke verdoving, maar de ‘ontsteking’ breidt verder uit.
In gesprekken als therapeut en als jeugdouderling, maar ook in alledaagse contacten herken ik veel mensen met onverzorgde pijn. Een pijn die niet mag worden gezien, nog niet onder woorden kan worden gebracht, nog niet aan het licht mag komen, niet kan worden gedeeld en daarom maar wordt meegezeuld, blijft ontsteken en wordt verspreid. Want mensen met pijn doen anderen pijn.
Maar is er dan genezing mogelijk? En hoe dan?
Jezus! Jezus? Ja Jezus… Laat Hem (zoals je Hem kent) even op je inwerken… Hij vlucht niet weg voor de pijn waar andere mensen (inclusief jijzelf) wel voor vluchten. Hij blijft bij je. Hij is trouw, hoe donker het ook wordt. Hij heeft namelijk alle pijn al gedragen en wordt er niet meer door beangstigd. Hij is verlaten geweest door iedereen. Hij is belachelijk gemaakt. Hij is verraden. Hij is buitengesloten. Dit zijn de ergste pijnen die een mens kan lijden. En het krachtige is: Hij heeft er vrijwillig voor gekozen om ze te lijden. Waarom? Zodat jij Hem kan leren vertrouwen. Zodat Hij jou kan redden en genezen. Zoek je vertrouwen in Hem en laat hem (stiekem) je allerergste pijn zien. Desnoods doe je eerst ‘je eigen ogen dicht’, zodat je, je eigen pijn nog niet hoeft te zien. Kijk maar of Jezus is weggevlucht of niet. Door Zijn overwinning en Zijn vertrouwen in jou, mag jij Hem leren vertrouwen en vanuit deze kracht kun je stapje voor stapje je eigen pijn onder ogen leren zien en leren er niet meer voor te vluchten of het weg te stoppen. Je kan leren de pijn vrijwillig te dragen (te accepteren, te omarmen), te stoppen met vechten tegen de pijn en de angst voor de pijn los te laten. Niet meer als een machteloos slachtoffer van pijn, maar als een volgeling en vriend van de Almachtige.
Laat ons weten of je Jezus al op deze manier kent, of nog belangrijker: laat Jezus maar weten dat je Hem op deze manier kent of wilt kennen.
Maarten ten Napel